Quen parte e reparte...Incumprimento de obrigas europeas e recentralización

A propaganda centralista ten axitado con ardor a pantasma das comunidades autónomas ser incumpridoras das obrigas que se derivan da pertenza á UE. O certo é que unha análise demorada mostra que xeralmente a ausencia de incorporación das normas comunitarias ou a súa incorporación tardía ou incompleta é falta estatal.  Nunha investigación de próxima publicación que realizamos para o  Institut d'Estudis Autonòmics catalá a conclusión xeral das análises sectoriais mostra que a maioría das comunidades autónomas agardan á transposición estatal do dereito comunitario, mesmo en ámbitos da súa competencia nos que poderían actuar directamente. Isto únese a un alongamento dos títulos competenciais transversais (ordenación da economía, bases do réxime xurídico das Administracións...) usados coma chicle polas instancias centrais para limitar o espazo autonómico de incorporación do dereito comunitario.
Porén, a teimuda ofensiva centralista busca agora instrumentos para unilateralmente cargar nos petos autonómicos as consecuencias dos incumprimentos das obrigas europeas. A comezos de xullo publicábase o Real Decreto 515/2013, de 5 de xullo, polo que se regulan os criterios e o procedemento para determinar e repercutir as responsabilidades polo incumprimento do Dereito da Unión Europea.  Un novo exemplo da deriva re-centralizadora e do esfarelamento do marco competencial autonómico. Esta norma pretende desenvolver o procedemento para que as Administracións que incumpran normas de Dereito comunitario asuman as responsabilidades (ex. multas) que este incumprimento poider causar.  Botar as contas, en definitiva, de se debe ser o goberno central ou os autonómicos os que se fagan cargo das facturas -elevadas- que poden derivarse da falta de dilixencia na incorporación das normas europeas ou mesmamente da deixación ou actuacións contrarias a esa normativa.
Por poñer un exemplo próximo, o incumprimento das Directivas europeas en materia de calidade das augas pola ausencia dunha depuradora en condicións en Vigo fai que haxa unha multa de 20 millóns de euros imposta que, de non acelerarse a construción da nova depuradora, podería cobrárselle ao Reino de España. O Real Decreto aprobado serviría para determinar a responsabilidade dese incumprimento e, en definitiva, quen debe pagar. A inexistencia de servizos de depuración de augas residuais para a poboación da contorna viguesa é responsabilidade, competencialmente falando, da Xunta ou do Ministerio?. O procedemento que intereseiramente se establece busca facer o reparto e pasar a factura.

Lonxe da bilateralidade na fixación da responsabilidade, que sería propia dunha relación equilibrada, o RD atribúelle en exclusiva a órganos centrais do Estado a tramitación do procedemento.  A Secretaría Xeral de Coordenación Autonómica e Local do Ministerio de Facenda e Administracións Públicas é o órgano encargado de tramitar o procedemento, isto é de analisar as competencias e o asunto en cuestión para valorar de quen é responsabilidade o incumprimento. A resolución correspóndelle ao Consello de Ministros.  Nin se crea unha comisión bilateral para chegar a un acordo, nin se recorre ás Conferencias Sectoriais Estado/CCAA ou a un órgano ad hoc no que os posibeis responsabeis se sitúen nun plano de igualdade. Son as estruturas centrais as que unilateralmente fixarán a responsabilidade.
As comunidades autónomas tan só disporán dun prazo "non inferior a dez días nin superior a quince" para formular alegacións e Madrid "poderá rexeitar as probas propostas pola Administración ou entidade interesada cando sexan manifestamente improcedentes ou innecesarias".  Isto é que en asuntos da complexidade, por exemplo do tax-lease, o Estado pode, despois de remoelo durante moito tempo para buscar argumentos ao seu favor, iniciar un expediente de responsabilidade dándolle un par de semanas a unha comunidade autónoma para que se "descargue de culpas", decidindo posteriormente de xeito unilateral se acepta realizar as probas que ésta lle propoña, e acto seguido elevar ao Consello de Ministros a toma de decisión.
A desigualdade evidente no procedemento de determinación da responsabilidade refórzase cunha detallada regulación dos mecanismos polos que se vai facer efectivo o cobro das responsabilidades compensando, deducindo ou retendo os importes das partidas dos orzamentos estatais, que poden ter ou non que ver co asunto que ocasiona a responsabilidade (retendo, por exemplo, cartos para asuntos sociais por un incumprimento en materia de agricultura). Non se exclúe ademais a aplicación retroactiva do procedemento xa que a única previsión temporal que hai é que prescribirán as responsabilidades pasados catro anos desde que o Estado aboara ás sancións a Bruxelas.  É posibel, pois, que todos os procedementos sen pechar coas autoridades comunitarias ou nos que non transcorreran aínda catro anos poidan ser suxeitos ás previsións deste RD para o Estado facer caixa.

A complexidade competencial do Reino de España fai moi difícil diseccionar as responsabilidades por incumprimentos do Dereito comunitario. Ademais é contrario ao principio de cooperación institucional un procedemento unilateral, sen vías de recurso, usando como elemento extorsionador o control central do orzamento público pola ausencia de autonomía financeira autonómica, para facer caixa destinada á voracidade centralizadora.  

En síntese, unilateralidade, negación das fórmulas cooperativas e desfiguración do marco competencial neste novo, e económicamente moi perigoso,  chanzo centrípeto.

Praza Pública 29.08.2013

S.O.S. Emerxencias, privatización e as desgrazas por vir

Vivimos nunha sociedade de risco mais tamén nunha sociedade avanzada que foi construindo uns servizos públicos para facer frente ás emerxencias tanto por causas naturais (incendios, asolagamentos...) como por efecto de desastres industriais, accidentes e outros feitos ligados aos riscos tecnolóxicos.  Lentamente, aprendendo en moitos casos de catástrofes previas, foise construindo un dispositivo público de resposta e coordenación dos efectivos.  Un dispositivo que, efectivamente, pasa moitos periodos de inactividade, pero que ten que estar ben engraxado para funcionar se houber necesidade.
Porén, o PP vén aplicando unha política de privatización dos efectivos e medios, adoptando decisións que ameazan a coordenación das emerxencias, como se ten comprobado nos últimos incendios, no accidente ferroviario de Santiago ou no salvamento marítimo.
Os cadros de persoal das estruturas públicas minguan alarmantemente.  Os orzamentos estatais veñen reducindo cada ano máis ata a asfixia as posibilidades de repoñer as vacantes no emprego público coa imposición dunha taxa de reposición de efectivos.  Un efectivo método centralista de impoñer a lóxica neoliberal a todas as administracións.  Paralelamente, o PP autonómico privatiza servizos ou mantén no ámbito privado unha boa parte dos dispositivos existentes con serios riscos para a súa efectividade.  Que a xestión de emerxencias se efectúe por persoal que non ten a condición de autoridade pública pode ter unhas consecuencias graves.  Que unha parte dos custes que podían mellorar a prestación do servizo se perdan en garantir o beneficio empresarial das empresas xestoras é un despropósito sen sentido.

Despois do accidente de Angrois, os bombeiros de Coruña e Santiago criticaron non só a manifesta descordinación e a tardía adopción de decisións, senon a activación preferente dos parques de bombeiros de xestión privada prescindindo dos de xestión pública curiosamente máis próximos ao lugar do accidente. Como sucedeu na atención sanitaria, permanecendo sen uso o hospital de Conxo viciño ao sinistro mentras se enviaban enfermos a clínicas privadas mesmo doutras cidades galegas, o PP mantén con pulso firme a aposta pola privatización dos servizos públicos aínda en momentos de aparente caos.

Así actúa o PP.  Desmantelando meticulosamente os servizos de emerxencias. Vendendo os medios técnicos a empresas privadas e contratando posteriormente por un prezo máis elevado os seus servizos. Así sucedeu cos helicópteros de salvamento marítimo, vendidos a unha empresa e de seguido encarecido o custe nun 18%. Tamén co buque anticontaminación construido logo da catástrofe do Prestige e que, pasado o día pasada a romaría, hoxe é propiedade dunha empresa privada e vai realizar funcións de gasolineira flotante en Ferrol. Igualmente cos medios necesarios para a extinción de incendios. Como denunciaron a CIG e o BNG, o goberno Feijóo vén efectuando unha desmantelaxe da empresa pública SEAGA, prescindindo tamén da empresa pública estatal TRAGSA, e entregando a xestión do dispositivo de loita contra o lume a empresas privadas. SEAGA pasou de 2225 efectivos no 2011 a 530 no 2012.
Este ano o desmantelamento avanza igualmente polo camiño da descoordenación clientelar.  Fragmentando a loita contra o lume "empaquetándolla" aos concellos.  Favorécese así prácticas de contratación atomizada, pouco transparente, con salarios moi dispares, sistemas de selección opacos.  Mais tamén se leva o dispositivo de loita contra o lume a unha descoordenación total.  Con brigadas municipais que poderían non acudir a apagar lumes fóra do seu ámbito de contratación e dificultades para coordenar as diminuidas brigadas.  Con concellos sen brigadas por non dispor dos cartos para cofinanciar os contratos ou, simplemente, porque aplican a estratexia de que gaste o viciño.  E o PP, maestro da prestidixitación dialéctica, despois de poñer en cuestión as contratacións de SEAGA no bipartito (feita con procedementos públicos e únicos) convirte a contratación da loita anti-incendios nunha inmensa chapuza escura. Por un lado o picadillo municipal de convocatorias, por outra a contratación dixital e tardía das empresas privadas que monopolizan o dispositivo aerotransportado e os medios técnicos nas que se aplica un control clientelar e e ideolóxico das contratacións sistemático e os despidos das voces díscolas.
Nos incendios forestais, nas emerxencias xestionadas polos parques de bombeiros, no salvamento marítimo as pautas son as mesmas: privatización para engordar os petos dun reducido, e coincidente, grupo de empresas; privatización para facilitar a contratación a dedo de persoal precarizado e dócil política e sindicalmente; privatización que provoca o aforro en medios provocando a súa non dispoñibilidade nos momentos en que son necesarios; ausencia dunha perspectiva global e nacional dos dispositivos existentes o que é claramente contrario á loxica moderna de xestión de emerxencias. As desgrazas maiores están por vir.

SERMOS GALIZA 28.08.2013

La transposició de directives europees i l'autogovern. Transposició de directives en medi ambient (IEA 29 maio 2013)

Intervención sobre as pautas na incorporación do Dereito ambiental da UE ao ordenamento interno (parte 1/2, min. 53-77) no Institut d'Estudis Autonòmics nas xornadas celebradas para presentar os resultados dos traballos sectoriais froito da bolsa de investigación concedida en 2011 ao grupo dirixido por Xabier Arzoz (UPV-EHU, Tribunal Constitucional) e formado por Hector López Bofill (UPF), Tomás de la Quadra-Salcedo Giannini (UCarlos III, TC), José Manuel Pérez (UOviedo), Miguel Azpitarte (UGranada) e Alba Nogueira (USC).