TITULACIÓNS

Servizos públicos e establecemento de solos de gasto para a garantía do Estado social no contexto de crise

A redución do gasto público para o control do déficit pon en risco o Estado social. A ausencia de solos de gasto social ou de determinación normativa de prestacións básicas garantidas sitúa aos dereitos sociais constitucionalmente protexidos nunha posición xurídica que pode, nun contexto como o actual, facelos irrecoñecibeis. Este traballo formula tamén as posibilidades dunha blindaxe prestacional que favoreza a garantía xudicial dos dereitos sociais que debería entroncar coa smart regulation que figura como unha das principais liñas de acción da UE para o ano 2012 desde una óptica contraria ao mantra neoliberal (para ler máis: Papeles de relaciones ecosociales y cambio global , Nº 117 2012, pp. 121-130 121)

Naufraxio. Notas urxentes ao fío dunha decepcionante sentenza

como Gagarin 
ver que a terra 
é de cor azul 

ou sexa 
un mar redondo 
que alguén esqueceu 
para nós 

ou sexa 
que o único límite 
é o naufraxio 

ou sexa 
o diluvio 

RAFA VILLAR

A decepcionante sentenza do caso Prestige pouco máis ten que loubar que ser ditada en galego e aínda iso sinala a excepcionalidade de a nosa lingua ser usada na Xustiza.

Once anos da catástrofe. Un ano desde o comezo da fase de xuizo. O simbolismo de este comezar e rematar o mesmo día no que desde Muxía se avistou o barco en perigo para rematar establecendo que fomos quedando sós o mar e nós.

A sentenza exculpa de delito ecolóxico ás tres persoas imputadas e presentes no xuizo, Apostolos Mangouras, capitán do buque, López Sors, Director Xeral da Marina Mercante e ao xefe de máquinas. Curiosamente logo dun relato de feitos probados nos que se fala dunha xestión difusa e confusa do salvamento, na que se apunta á responsabilidade de cargos da Administración xerárquicamente superiores a López Sors, na que se obvia a propia declaración en xuizo de López Sors indicando que tomara a decisión de mandar ao buque ao quinto pino despois dun simple asesoramento telefónico apenas dúas horas despois de comezar a xestionar o salvamento, o tribunal escúdase na contradición entre as probas periciais para pechar en falso o xuizo máis importante por delito ecolóxico dos últimos anos.
As consecuencias inmediatas da absolución por delito ecolóxico son graves.  Por unha banda mándase unha mensaxe de impunidade total para as empresas armadoras en relación co estado dos buques que fletan. O tribunal considera que nin o armador nin o capitán podían apreciar co seu coñecemento técnico-profesional as deficiencias do buque. A sentenza insiste na eventual responsabilidade exclusiva de ABS -a empresa encargada da inspección do buque- en relación co seu calamitoso estado do Prestige.  A non imputabilidade de persoas xurídicas de acordo co Código Penal vixente en 2002 fai que no banco dos acusados non estea a única responsabel cara a que a sentenza parece apuntar con claridade que sería ABS, encargada de vixiar o mantemento.  Hai que lembrar que a pretensión de perseguir a ABS ante os tribunais estadounidenses rematou nun ruinoso e carísimo fracaso.
Esta absolución obriga tamén a devolver os 22 millóns de euros que a aseguradora da armadora tiña consignados, e daba por perdidos, para pagar posibeis responsabilidades.  Sae caro o conto porque todas as indemnizacións e a reparación do dano ambiental realizados no seu día van correr a cargo das arcas públicas.  A sentenza peta na liña de flotación tamén da avogacía do estado e a fiscalía.
Por outra banda as partes persoadas que decidiran agardar para o cobro das indemnizacións, ao non aceptar a renuncia á exixir responsabilidades ás que obrigaba a norma aprobada polo goberno de Aznar, ven truncadas as súas posibilidades de resarcimento.
En relación coa responsabilidade dos cargos políticos a sentenza combina unha contraditoria insinuación de que faltan os verdadeiros responsabeis, nunha clara alusión a Álvarez Cascos, cuns fundamentos nos que a o tribunal vén dicir que non opta por dar maior valor a ningunha das valoracións técnicas posibeis (porto de refuxio si ou non; nese caso ¿que porto de refuxio?; resistencia do buque coas condicións de mar existentes...) absténdose de determinar se cabían outras opcións distintas ao errático rumbo ao que se obriga ao Prestige.  Aválase tamén que a decisión adoptada foi técnicamente estudiada esquecendo a relevante manifestación do propio López Sors de que o propio día 13 logo dunha pequena conversa telefónica adopta esa decisión, por tanto, con precipitación e escaso apoio técnico.  Non se entra a valorar o apartamento dos protocolos de emerxencia existentes. Frouxa fundamentación para tan graves imputacións. Incoherente relato para as insinuacións do propio órgano xudicial doutros responsabeis políticos de máis alta xerarquía.
Desconcerto, decepción, eran os termos cos que Pedro Trepat, avogado de Nunca Máis xunto con Alejandro Martín e Miguel Angel Fernández, calificaba a sentenza.  Estafa, engadiríamos moitas.  Queda o recordo dunha mobilización cidadá sen precedentes para exixirmos responsabilidades e a auto-organización para defender e limpar o noso mar cando quen tiña que facelo non o facía.  Queda tamén o agradecemento ao labor inxente e totalmente desinteresado e altruista dos avogados de Nunca Máis sen os que López Sors nin sequera tería estado no banco dos acusados.

Notas de urxencia ao fío do escoitado no acto de lectura da sentenza do Prestige (13.11.2013)
SERMOS GALIZA

Inmenso desafío aos dereitos sociais

Comezaron o inefabel PSOE e o PP modificando a Constitución Española para garantir a prioridade absoluta do pago da débeda frente a calquera outro gasto.  O artigo 135 da Constitución como xendarme da prevalencia do sistema financeiro sobre os dereitos sociais da cidadanía.

Seguiu o pertinaz PP cun amplo varrido normativo que busca asentar no tempo cambios institucionais e sociais que asenten o cambio de modelo.  Na LOMCE fixando definitivamente que se houber solicitude de concertos esta non "pueda representar para las familias, alumnos y centros un trato menos favorable, ni una desventaja" ou, dito doutro xeito, garantindo o concerto mesmo habendo prazas na pública. Na Lei de Reforma e Sostibilidade Local impulsando o desapoderamento municipal dos servizos sociais para garantir o control das deputacións e facilitar o proceso de privatización. No cambio dun modelo de sanidade universal para a cidadanía a un modelo de prestación aos asegurados (fóra parad@s; xuventude; inmigrantes...). Na aniquilación dun sistema de pensións pública para camiñar a un mercado ás aseguradoras privadas. Os principais piares do Estado de Benestar, educación, sanidade, servizos sociais, pensións e prestacións por paro, cambian radicalmente de fasquía en procesos que dificultan a súa reversión.
Todos estes procesos combinan ademáis o máis absoluto desprezo polo reparto competencial vixente.  Para o "programa de reformas" chegar a bo porto opérase unha recentralización de competencias inconstitucional.  Disponse das competencias autonómicas exclusivas en servizos sociais na reforma local; recupera competencias estúpidas (sic) ao impor unha tarxeta sanitaria única que exclúe a cobertura universal e o dereito á saúde garantido por Estatutos de Autonomía; pasa por riba das competencias educativas autonómicas condicionando se e con quen se fan os concertos.  O cambio de modelo social e territorial van da man e precisan un do outro.
Finalmente adóptanse reformas na administración que van garantir a pervivencia do cambio por décadas. Por un lado estrangúlanse os cadros de persoal impedindo non só a asunción de novas prestacións senon mesmo a subsistencia de moitos servizos públicos.  A aplicación da taxa de reposición de efectivos (non se repón ningunha vacante por xubilación ou outras baixas definitivas na maioría dos servizos ou só unha de cada dez en sanidade e educación) está levando a unha aceleradísima perda de empregados públicos.  Ao se establecer este límite na Lei de orzamentos do estado para todas as administracións garántese ademáis un control férreo impedindo que desde outras posicións ideolóxicas se opte pola xestión directa de servizos públicos.

Por outra banda blíndanse as privatizacións na xestión de servizos establecendo unha duración, condicións económicas e falta de garantías frente aos incumprimentos que han facer inviabel o rescate para gobernos vindeiros.  O Consello de Contas xa alertara en 2008 da hipoteca orzamentaria que supuña o recurso ao sistema de colaboración público privado para a execución de infraestruturas (sen ir máis lonxe o hospital de Vigo pasou de costar 400 millóns de euros a 1500 millóns) comprometendo o orzamento para as próximas décadas e garantíndolle rendas estabeis ás construtoras e financiadoras.  A nada sospeitosa de intervencionismo público Comisión Nacional de la Competencia, advirte nun recente informe sobre toda unha serie de extremos dos procesos de privatización de servizos que poñen en evidencia a vontade de bloquear o modelo cara o futuro.  A fixación de prazos moi prolongados de concesión -mesmo cando as empresas xestoras non teñen que amortizar fortes investimentos ao facerse cargo de infraestruturas construidas con cartos públicos-, a inexistencia de medidas de control da calidade das prestacións e de penalización dos incumprimentos, os curtísimos prazos para optar ás adxudicacións e inexistencia real de competencia son indicativos de que detrás destes procesos de privatización da xestión estase garantindo un negocio seguro con cargo aos orzamentos públicos e vocación de perpetuidade a empresas amigas.
Se outros gobernar han atopar hospitais que co sistema de colaboración público-privada quedan en mans de empresas privadas por décadas e hipotecan o orzamento cos peaxes na sombra; concertos nas escolas agora blindados por lei mesmo habendo recursos na pública; a rede de servizos sociais desmantelada e privatizada na liña que sinala a reforma local. Todo atado e ben atado.
Mais, como dicía un cartaz, a resignación é un suicidio cotiá.  A insubmisión á reforma local, ao copago farmaceútico, á fixación de teito de gasto que impide aplicar políticas sociais en concellos saneados, á LOMCE, aos desafiuzamentos, ás privatizacións sanitarias son fachos que mostran que outras políticas son posíbeis e que hai camiños para frear este inmenso desafío.

SERMOS GALIZA 27.10.2013

Observatorio de Políticas Ambientais

O Observatorio de Políticas Ambientales é unha iniciativa constituida co obxectivo de analizar periódicamente as políticas en materia de medio ambiente do Estado e das Comunidades Autónomas, tendo en conta o contexto internacional, comunitario europeo e comparado. Para a súa organización conta co apoio do Ministerio de Medio Ambiente, Medio Rural y Marino, do Centro Internacional de Derecho Ambiental, e da Fundación Ecología y Desarrollo.

A idea de este proxecto xurdiu a principios de 2005. O equipo promotor integrábano: José Francisco Alenza García, Francisco Delgado Piqueras, Agustín García Ureta, Jesús Jordano Fraga, Demetrio Loperena Rota, Fernando López Ramón, Blanca Lozano Cutanda, Alba Nogueira López, Luis Ortega Álvarez, Juan Rosa Moreno, Iñigo Sanz Rubiales y Germán Valencia Martín.

Desde 2006 publícase anualmente na editorial Aranzadi e poden consultarse os números precedentes total ou parcialmente en Actualidad Jurídica Ambiental.  A análise das políticas e lexislación ambiental de Galiza levo elaborándoas, en solitario ou conxuntamente con Javier Sanz Larruga da UdC, desde a primeira entrega ata hoxe.  O primeiro volume facía un repaso de 1978 ata o 2006.

Informe Lingua e Investigación

En xuño de 2013 entreguei o Informe Lingua e Investigación á Comisión Interuniversitaria de Política Lingüística.  Este informe fora encargado por esta comisión na que están representadas as tres universidades galegas e a Secretaría Xeral de Política Lingüística e foi discutido nunha sesión na Universidade de Vigo o 19 de xuño de 2013 baixo a presidencia do Reitor da Universidade de Vigo, que nese momento exercía a coordinación rotatoria da comisión e encomendara o traballo.  O Informe contén un diagnóstico da situación e problemas que presenta a promoción do uso do galego na actividade investigadora e unha serie de propostas de actuación tanto para as universidades como para a Xunta de Galicia.
http://www.udc.es/snl/
http://anl.uvigo.es/

Rápida e triste análise do Proxecto de Orzamentos estatais para 2014 en materia de universidades

Os orzamentos presentados para 2014 consolidan a axenda do Partido Popular de aniquilación do sistema público de investigación e de destrución do sistema universitario por afogamento.

A ridícula suba de 71 millóns de euros en investigación non compensa en absoluto os máis de 2000 millóns recortados nos últimos anos. A vella estrataxema de orzamentar préstamos á investigación que non son apenas executados por imposibilidade de os devolver pretende ocultar uns raquíticos fondos para a investigación.

En persoal a continuada aposta por unha taxa de reposición limitadísima xa ten levado a que o recorte só entre 2012 e 2013 fora de case 6000 empregos e de aproximadamente un 4% dos efectivos.  Novamente renóvase neste proxecto de lei de orzamentos facendo clara a vontade de precarizar o emprego universitario, seguir exportando cerebros e fuxir dun cambio de modelo económico baseado no coñecemento.

Persoal 

A lei de orzamentos volve a incluir unha limitadísima taxa de reposición de efectivos para o profesorado das universidades. Tan só se poderá repoñer o 10% das vacantes que se produza (1 de cada dez xubilacións ou baixas definitivas).  Isto só afecta ademais aos Corpos "de persoal investigador", singular denominación que se repite nas leis de orzamentos, que fai referencia aos corpos funcionariais -profesorado titular e catedrático- xa que non existen nas universidades outros corpos funcionariais con dedicación exclusivamente investigadora.

Só se autorizan contratacións temporais cando sexa posibel motivar "necesidades urxentes e inaplazabeis" polo que volve a pecharse a porta a calquera tipo de estabilización laboral en prazas fixas nas universidades -profesorado contratado doutor- coas implicacións que iso ten de consolidación da precariedade no emprego e de falta de expectativas profesionais.  Impídese, ademáis, indirectamente que se progrese na carreira académica xa que ao non acceder a prazas estabeis o profesorado máis novo non pode dirixir proxectos, pedir sexenios...coutando o seu desenvolvemento académico.

Parece claro que o PAS tería unha taxa de reposición do 0% non podendo cubrirse ningunha vacante.

Artículo 21. Oferta de empleo público u otro instrumento similar de gestión de la provisión de necesidades de personal. 2. Respetando, en todo caso, las disponibilidades presupuestarias del Capítulo I de los correspondientes presupuestos de gastos, la limitación contenida en el apartado anterior no será de aplicación a los siguientes sectores y administraciones en los que la tasa de reposición se fijará hasta un máximo del 10 por ciento: I) (...)Esta previsión será también de aplicación a las plazas de los Cuerpos de personal investigador de las Universidades, siempre que por parte de las administraciones públicas de las que dependan se autoricen las correspondientes convocatorias, previa acreditación de que la oferta de empleo público de las citadas plazas no afecta al cumplimiento de los objetivos de estabilidad presupuestaria establecidos para la correspondiente Universidad, ni de los demás límites fijados en la Ley Orgánica 2/2012, de 27 de abril, de Estabilidad Presupuestaria y Sostenibilidad Financiera".

Dos. Durante el año 2014 no se procederá a la contratación de personal temporal, ni al nombramiento de personal estatutario temporal o de funcionarios interinos salvo en casos excepcionales y para cubrir necesidades urgentes e inaplazables que se restringirán a los sectores, funciones y categorías profesionales que se consideren prioritarios o que afecten al funcionamiento de los servicios públicos esenciales.

Tan só unha previsión podería modular lixeiramente a dureza desta reducidísima taxa de reposición: "No computarán dentro del límite máximo de plazas derivado de la tasa de reposición de efectivos, aquellas plazas que se convoquen para su provisión mediante procesos de promoción interna", de modo que a axeitada xustificación polas universidades de determinados procesos como de promoción interna poderían abrir un camiño. É evidente que isto non está exento de problemas en tanto que a interpretación da normativa universitaria existente fai que se entenda que o profesorado universitario só realiza concursos de acceso e non se consideren meras promocións aos procesos de paso dunha a outra categoría profesional.

Investigación

En investigación os datos que salienta El País sirven para apreciar que 2014 tampouco vai ser o ano da ciencia nos orzamentos.  Moi lonxe da chamada realizada na Carta por la Ciencia, nin hai un aumento significativo dos fondos -71 millóns frente aos 636 que se reclamaban- nin se corrixe o rumbo ocultando detrás dos créditos reembolsabeis a estrepitosa caída no financiamento da investigación.

Dos 5.633 millones orzamentados 3.383 millones corresponden ao capítulo de préstamos. O grao de execución destes préstamos é baixísimo polo que a súa inclusión orzamentaria crea unha ficción de financiamento. Como mostra do orzamentado en 2012 non se executou nin o 50%.  Parece claro que nun sistema de investigación en precario sen prácticamente outras achegas que as públicas parece dificilmente sostibel pretender financiar a investigación con base a préstamos reembolsabeis.

O gasto en I+D está na media comunitaria no 2% e no Estado español non chega ao 1,3%.

Sinalar tamén que aumenta o gasto en I+D militar pasando de 363 millóns en 2013 a 506 millóns de euros no vindeiro orzamento o que se enmarca nunha escalada do gasto militar tanto pola vía dos orzamentos como das modificacións extraordinarias para enxugar a tremenda burbulla de gasto en defensa.

Autonomía tutelada

As autonomías voltaron á minoría de idade como a nena de Rajoy.  Sucédense cambios normativos para someter ás comunidades autónomas a tutelas centrais reducindo o seu ámbito de decisión política e convertíndoas en relaxados negociados administrativos expendedores das receitas do poder único.
O proxecto de lei de Garantía da Unidade de Mercado, como o anteproxecto de lei de Tratados, o de Acción Exterior e do Servizo Exterior ou o Real Decreto 515/2013, de 5 de xullo, polo que se regulan os criterios e o procedemento para determinar e repercutir as responsabilidades polo incumprimento do Dereito da Unión Europea, fixan mecanismos de veto unilateral estatal a decisións autonómicas.

Co proxecto de lei de Garantía da Unidade de Mercado o goberno central pretende coñecer e vetar con carácter previo todas as normas autonómicas que poidan ter efecto no extensísimo concepto de "mercado".  Mutílase a posibilidade de dispor de normas diferenciadas froito das políticas propias ao establecer que calquera actividade económica poderá desenvolverse en calquera punto do Estado sen posibilidade de ser sometida a novos requerimentos (de seguridade, ambientais, lingüísticos, laborais...) no exercicio das competencias propias.  Ademáis do previsibel "dumping" normativo, elimínase de forma radical a capacidade normativa autonómica e habilítase á gubernamental nova Comisión Nacional de los Mercados y la Competencia para recorrer, como non podía ser menos, ante a Audiencia Nacional frente a calquera norma ou acto que entenda que impide a unidade de mercado.
No capítulo das margalladas únense á resesa defensa de Xibraltar dous proxectos normativos para limitar a acción exterior autonómica. Por un lado, as comunidades autonómas terán que pedir permiso para asinar todo tipo de acordos internacionais nos ámbitos das súas competencias, por exemplo, para consolidar Ponte nas Ondas como experiencia cultural conxunta entre Galiza e Portugal.  Por outro, preténdese obrigar a pedir autorización do goberno central para a apertura de oficinas de negocios e conseguir o nihil obstat previo das viaxes do Presidente da Xunta ao exterior.  A ver se coa bendición madrileña acaba conseguindo, por fin, cambiar planeadoras por floteis.  Igualmente o Consello de Ministros vai determinar unilateralmente quen debe pagar polos incumprimentos do dereito da UE.  Parece claro que as voces que siguen insistindo en que estamos na panacea do estado descentralizado e nun nivel de autonomía política sen parangón, rozan o delirio e pechan os ollos ante a intensísima involución recentralizadora.  O camiño da recentralización unitaria é inexorabel e non está disposto a admitir medias tintas.

Atrás quedan os principios de lealdade institucional e a pretendida resolución dos conflitos polo Tribunal Constitucional. A ofensiva é de tal natureza que o PP busca métodos máis expeditivos que agardar á dócil, mais lenta, xurisprudencia do Tribunal Constitucional (TC).  Mesmo despois de ter practicado un asalto institucional a este órgano inzándoo de maxistrados con carnet e/ou obediencia orgánica, a posibilidade deste tribunal suspender as normas autonómicas -ou as meras declaracións institucionais como vén de facer recentemente coa do Parlament de Cataluña- mentras non dita sentenza, non resulta garantía dabondo para as insaciabeis máquinas de recentralización estatal.  Precisan un control "ex ante" que lle permita ao Consello de Ministros vetar decisións autonómicas pervertindo a engranaxe constitucional.

A diferencia entre a autonomía política autonómica e a autonomía administrativa dos entes locais residía precisamente en que o autogoberno autonómico fundamentábase na súa capacidade lexislativa para dotarse dun sistema institucional e político no exercicio das competencias propias.  Porén a devaluación do ámbito competencial autonómico foi sofrendo ataques sucesivos que quebran definitivamente a ficción do estado autonómico como espazo para integrar a vontade de autogoberno vasca, catalá e galega.  A profundísima desfiguración das competencias autonómicas a través de títulos competenciais transversais estatais como a ordenación xeral da economía, o réxime xurídico das administracións, as bases en materia enerxética, ambiental, de augas, o a lexislación básica civil, mercantil, laboral foi un primeiro chanzo para coutar o desenvolvemento autonómico.  A recentralización competencial de facto  co ingreso na UE ao ser impermeabel o Reino de España á participación autonómica na elaboración da posición estatal e na negociación en Bruxelas (como si fai Bélxica), un paso máis. A inestimabel colaboración da xurisprudencia do TC, que nos últimos tres anos experimenta un aínda máis acentuado ritmo de recentralización competencial mesmo en cuestións nas que existía xurisprudencia previa máis favorabel ás comunidades autónomas, pecha o círculo. Un exercicio pacato, tamén, do autogoberno autonómico por parte de gobernos encabezados por PP e, moitas veces PSOE, rápidos en ceder ante calquera reclamación do poder central son os elementos que lle dan remate a esta ficción.
Paradoxos da vida que se proclame constitucionalista un partido como o PP ao que lle chegan os artigos 2 e 135 da Constitución española.  O PP exerce con decisión desacomplexada un extenso programa de reformas institucionais para voltar ao estado centralizado unitario e as outras forzas estatais practican o funambulismo sen cuestionar realmente a vaga recentralizadora.  Unha recentralización que anula a nosa capacidade de decisión sobre os nosos recursos, as nosas políticas, os dereitos que queremos para a nosa cidadanía.
Frente aos rancios discursos ao servizo dos lobbys empresariais impulsores do proxecto recentralizador que cren ofrecer o paraíso nun "relaxing café con leche en la Plaza Mayor", decidir nós sobre as nosas relacións co mundo (cando, como e onde proxectamos a nosa cultura e ás nosas empresas);  sobre os requisitos que lles esiximos ás empresas para operar facendo que sexan respectuosas cos nosos recursos, co ambiente, coa saúde e a seguridade, cos dereitos das persoas consumidoras e traballadoras, é unha aposta democrática polo noso futuro.

SERMOS GALIZA 13.09.2013

Quen parte e reparte...Incumprimento de obrigas europeas e recentralización

A propaganda centralista ten axitado con ardor a pantasma das comunidades autónomas ser incumpridoras das obrigas que se derivan da pertenza á UE. O certo é que unha análise demorada mostra que xeralmente a ausencia de incorporación das normas comunitarias ou a súa incorporación tardía ou incompleta é falta estatal.  Nunha investigación de próxima publicación que realizamos para o  Institut d'Estudis Autonòmics catalá a conclusión xeral das análises sectoriais mostra que a maioría das comunidades autónomas agardan á transposición estatal do dereito comunitario, mesmo en ámbitos da súa competencia nos que poderían actuar directamente. Isto únese a un alongamento dos títulos competenciais transversais (ordenación da economía, bases do réxime xurídico das Administracións...) usados coma chicle polas instancias centrais para limitar o espazo autonómico de incorporación do dereito comunitario.
Porén, a teimuda ofensiva centralista busca agora instrumentos para unilateralmente cargar nos petos autonómicos as consecuencias dos incumprimentos das obrigas europeas. A comezos de xullo publicábase o Real Decreto 515/2013, de 5 de xullo, polo que se regulan os criterios e o procedemento para determinar e repercutir as responsabilidades polo incumprimento do Dereito da Unión Europea.  Un novo exemplo da deriva re-centralizadora e do esfarelamento do marco competencial autonómico. Esta norma pretende desenvolver o procedemento para que as Administracións que incumpran normas de Dereito comunitario asuman as responsabilidades (ex. multas) que este incumprimento poider causar.  Botar as contas, en definitiva, de se debe ser o goberno central ou os autonómicos os que se fagan cargo das facturas -elevadas- que poden derivarse da falta de dilixencia na incorporación das normas europeas ou mesmamente da deixación ou actuacións contrarias a esa normativa.
Por poñer un exemplo próximo, o incumprimento das Directivas europeas en materia de calidade das augas pola ausencia dunha depuradora en condicións en Vigo fai que haxa unha multa de 20 millóns de euros imposta que, de non acelerarse a construción da nova depuradora, podería cobrárselle ao Reino de España. O Real Decreto aprobado serviría para determinar a responsabilidade dese incumprimento e, en definitiva, quen debe pagar. A inexistencia de servizos de depuración de augas residuais para a poboación da contorna viguesa é responsabilidade, competencialmente falando, da Xunta ou do Ministerio?. O procedemento que intereseiramente se establece busca facer o reparto e pasar a factura.

Lonxe da bilateralidade na fixación da responsabilidade, que sería propia dunha relación equilibrada, o RD atribúelle en exclusiva a órganos centrais do Estado a tramitación do procedemento.  A Secretaría Xeral de Coordenación Autonómica e Local do Ministerio de Facenda e Administracións Públicas é o órgano encargado de tramitar o procedemento, isto é de analisar as competencias e o asunto en cuestión para valorar de quen é responsabilidade o incumprimento. A resolución correspóndelle ao Consello de Ministros.  Nin se crea unha comisión bilateral para chegar a un acordo, nin se recorre ás Conferencias Sectoriais Estado/CCAA ou a un órgano ad hoc no que os posibeis responsabeis se sitúen nun plano de igualdade. Son as estruturas centrais as que unilateralmente fixarán a responsabilidade.
As comunidades autónomas tan só disporán dun prazo "non inferior a dez días nin superior a quince" para formular alegacións e Madrid "poderá rexeitar as probas propostas pola Administración ou entidade interesada cando sexan manifestamente improcedentes ou innecesarias".  Isto é que en asuntos da complexidade, por exemplo do tax-lease, o Estado pode, despois de remoelo durante moito tempo para buscar argumentos ao seu favor, iniciar un expediente de responsabilidade dándolle un par de semanas a unha comunidade autónoma para que se "descargue de culpas", decidindo posteriormente de xeito unilateral se acepta realizar as probas que ésta lle propoña, e acto seguido elevar ao Consello de Ministros a toma de decisión.
A desigualdade evidente no procedemento de determinación da responsabilidade refórzase cunha detallada regulación dos mecanismos polos que se vai facer efectivo o cobro das responsabilidades compensando, deducindo ou retendo os importes das partidas dos orzamentos estatais, que poden ter ou non que ver co asunto que ocasiona a responsabilidade (retendo, por exemplo, cartos para asuntos sociais por un incumprimento en materia de agricultura). Non se exclúe ademais a aplicación retroactiva do procedemento xa que a única previsión temporal que hai é que prescribirán as responsabilidades pasados catro anos desde que o Estado aboara ás sancións a Bruxelas.  É posibel, pois, que todos os procedementos sen pechar coas autoridades comunitarias ou nos que non transcorreran aínda catro anos poidan ser suxeitos ás previsións deste RD para o Estado facer caixa.

A complexidade competencial do Reino de España fai moi difícil diseccionar as responsabilidades por incumprimentos do Dereito comunitario. Ademais é contrario ao principio de cooperación institucional un procedemento unilateral, sen vías de recurso, usando como elemento extorsionador o control central do orzamento público pola ausencia de autonomía financeira autonómica, para facer caixa destinada á voracidade centralizadora.  

En síntese, unilateralidade, negación das fórmulas cooperativas e desfiguración do marco competencial neste novo, e económicamente moi perigoso,  chanzo centrípeto.

Praza Pública 29.08.2013

S.O.S. Emerxencias, privatización e as desgrazas por vir

Vivimos nunha sociedade de risco mais tamén nunha sociedade avanzada que foi construindo uns servizos públicos para facer frente ás emerxencias tanto por causas naturais (incendios, asolagamentos...) como por efecto de desastres industriais, accidentes e outros feitos ligados aos riscos tecnolóxicos.  Lentamente, aprendendo en moitos casos de catástrofes previas, foise construindo un dispositivo público de resposta e coordenación dos efectivos.  Un dispositivo que, efectivamente, pasa moitos periodos de inactividade, pero que ten que estar ben engraxado para funcionar se houber necesidade.
Porén, o PP vén aplicando unha política de privatización dos efectivos e medios, adoptando decisións que ameazan a coordenación das emerxencias, como se ten comprobado nos últimos incendios, no accidente ferroviario de Santiago ou no salvamento marítimo.
Os cadros de persoal das estruturas públicas minguan alarmantemente.  Os orzamentos estatais veñen reducindo cada ano máis ata a asfixia as posibilidades de repoñer as vacantes no emprego público coa imposición dunha taxa de reposición de efectivos.  Un efectivo método centralista de impoñer a lóxica neoliberal a todas as administracións.  Paralelamente, o PP autonómico privatiza servizos ou mantén no ámbito privado unha boa parte dos dispositivos existentes con serios riscos para a súa efectividade.  Que a xestión de emerxencias se efectúe por persoal que non ten a condición de autoridade pública pode ter unhas consecuencias graves.  Que unha parte dos custes que podían mellorar a prestación do servizo se perdan en garantir o beneficio empresarial das empresas xestoras é un despropósito sen sentido.

Despois do accidente de Angrois, os bombeiros de Coruña e Santiago criticaron non só a manifesta descordinación e a tardía adopción de decisións, senon a activación preferente dos parques de bombeiros de xestión privada prescindindo dos de xestión pública curiosamente máis próximos ao lugar do accidente. Como sucedeu na atención sanitaria, permanecendo sen uso o hospital de Conxo viciño ao sinistro mentras se enviaban enfermos a clínicas privadas mesmo doutras cidades galegas, o PP mantén con pulso firme a aposta pola privatización dos servizos públicos aínda en momentos de aparente caos.

Así actúa o PP.  Desmantelando meticulosamente os servizos de emerxencias. Vendendo os medios técnicos a empresas privadas e contratando posteriormente por un prezo máis elevado os seus servizos. Así sucedeu cos helicópteros de salvamento marítimo, vendidos a unha empresa e de seguido encarecido o custe nun 18%. Tamén co buque anticontaminación construido logo da catástrofe do Prestige e que, pasado o día pasada a romaría, hoxe é propiedade dunha empresa privada e vai realizar funcións de gasolineira flotante en Ferrol. Igualmente cos medios necesarios para a extinción de incendios. Como denunciaron a CIG e o BNG, o goberno Feijóo vén efectuando unha desmantelaxe da empresa pública SEAGA, prescindindo tamén da empresa pública estatal TRAGSA, e entregando a xestión do dispositivo de loita contra o lume a empresas privadas. SEAGA pasou de 2225 efectivos no 2011 a 530 no 2012.
Este ano o desmantelamento avanza igualmente polo camiño da descoordenación clientelar.  Fragmentando a loita contra o lume "empaquetándolla" aos concellos.  Favorécese así prácticas de contratación atomizada, pouco transparente, con salarios moi dispares, sistemas de selección opacos.  Mais tamén se leva o dispositivo de loita contra o lume a unha descoordenación total.  Con brigadas municipais que poderían non acudir a apagar lumes fóra do seu ámbito de contratación e dificultades para coordenar as diminuidas brigadas.  Con concellos sen brigadas por non dispor dos cartos para cofinanciar os contratos ou, simplemente, porque aplican a estratexia de que gaste o viciño.  E o PP, maestro da prestidixitación dialéctica, despois de poñer en cuestión as contratacións de SEAGA no bipartito (feita con procedementos públicos e únicos) convirte a contratación da loita anti-incendios nunha inmensa chapuza escura. Por un lado o picadillo municipal de convocatorias, por outra a contratación dixital e tardía das empresas privadas que monopolizan o dispositivo aerotransportado e os medios técnicos nas que se aplica un control clientelar e e ideolóxico das contratacións sistemático e os despidos das voces díscolas.
Nos incendios forestais, nas emerxencias xestionadas polos parques de bombeiros, no salvamento marítimo as pautas son as mesmas: privatización para engordar os petos dun reducido, e coincidente, grupo de empresas; privatización para facilitar a contratación a dedo de persoal precarizado e dócil política e sindicalmente; privatización que provoca o aforro en medios provocando a súa non dispoñibilidade nos momentos en que son necesarios; ausencia dunha perspectiva global e nacional dos dispositivos existentes o que é claramente contrario á loxica moderna de xestión de emerxencias. As desgrazas maiores están por vir.

SERMOS GALIZA 28.08.2013

La transposició de directives europees i l'autogovern. Transposició de directives en medi ambient (IEA 29 maio 2013)

Intervención sobre as pautas na incorporación do Dereito ambiental da UE ao ordenamento interno (parte 1/2, min. 53-77) no Institut d'Estudis Autonòmics nas xornadas celebradas para presentar os resultados dos traballos sectoriais froito da bolsa de investigación concedida en 2011 ao grupo dirixido por Xabier Arzoz (UPV-EHU, Tribunal Constitucional) e formado por Hector López Bofill (UPF), Tomás de la Quadra-Salcedo Giannini (UCarlos III, TC), José Manuel Pérez (UOviedo), Miguel Azpitarte (UGranada) e Alba Nogueira (USC).

Estado de excepción ambiental

Rosa Fernández Caamaño (1º premio concurso APDR 2007)

A crise económica vén utilizándose como escusa para un profundo excepcionamento da normativa ambiental.  Nos últimos tempos proliferan as normas que recollen amplos catálogos de excepcións ao réxime aplicabel, que reducen as garantías propias do ordenamento ambiental ou mesmo que buscan a blindaxe legal de proxectos que son obxecto de contestación social.  O goberno de Feijóo, sempre punteiro no que se refire a levantar a veda depredadora, acumula exemplos nesa dirección, mais tamén na lexislación estatal e doutras comunidades autónomas o estado de excepción parece esparexerse.

En primeiro lugar, a excepción ambiental atopa o seu acomodo máximo na aprobación por lei de proxectos singulares controvertidos.  Saltando o carácter xeral e indeterminado das leis blíndanse o que materialmente son decisións administrativas ou normas propiamente regulamentarias.  Deste xeito prácticamente se elimina a posibilidade de recurso xudicial (as leis só son recorribeis ante o Tribunal Constitucional e por un catálogo pechado de suxeitos) e anúlanse as vías de participación que contempla a normativa ambiental para os procedementos administrativos (ex. trámites de información pública, scooping na avaliación de impacto...).  A elevación de rango da normativa eólica en Galiza foi a vía usada por Feijóo para intentar sortear o regueiro de recursos que sementara coa súa ilegal decisión de paralizar o concurso eólico. Do mesmo xeito apróbanse por lei proxectos fortemente controvertidos para blindar esas decisións materialmente administrativas como as infraestruturas hidráulicas do Plano hidrolóxico estatal, a destrución do barrio do Cabanyal en Valencia, o proxecto Meseta-Ski en Castela-Léón ou, antes, o vertedoiro de residuos de Santovenia ou polémico caso de Itoiz.

Unha segunda estratexia usada para limitar os condicionamentos da normativa ambiental é a inclusión de amplos catálogos de excepcións na normativa. O indulto masivo que se establece na reforma da Lei de Costas e que afecta a 154.000 inmobeis, 1700 instalacións industriais e 12 núcleos costeiros, é un exemplo evidente nesa liña.  Tamén recentemente o PP promovía en Galiza unha Lei de Vivenda que permitiría incumprir as sentenzas firmes de derrubo de vivendas e instalacións comerciais e industriais declaradas ilegais.  Afortunadamente é de agardar que a doutrina sentada polo Tribunal Constitucional na STC 92/2013, de 22 de abril, en relación cunha lei semellante cántabra declare inconstitucionais estas previsións. Non moi lonxe desas prácticas está a habitual pretensión de desclasificación de espazos naturais para "acomodar" os seus límites cos de actividades depredadoras e lesivas.  A UE esixe que se motiven os criterios científicos que levan a reverter decisións previas sobre a importancia dos ecosistemas mais iso non parece supor unha pexa para rexedores municipais, autonómicos ou estatais á hora de priorizar consideracións económicas sobre as ambientais.

A seguinte vía de instaurar un estado de excepción ambiental é a dos procedementos ou convenios administrativos que facilitan un tratamento singular de determinados proxectos. Búscase o efecto "tapete vermello" mediante a substracción de determinados proxectos da tramitación ambiental ordinaria coa súa tramitación por unha vía privilexiada.  En Galiza antes co Decreto de supramunicipalidade -ideado polo goberno Fraga para quitar a ENCE do control do concello de Pontevedra-, agora coa Lei de Política Industrial de Galicia  e os proxectos industriais estratéxicos -pensada por Feijóo, por exemplo, para Corcoesto- permíteselles unha tramitación acelerada, a redución dos trámites de participación da cidadanía e dos movementos sociais, a eliminación de controis preventivos municipais (licenzas...), a preferencia para obter axudas públicas ou axudas directas sen concorrencia, o beneficio da expropiación urxente e a obriga de modificación do planeamento urbanístico aos ditados da Xunta.   A numantina resistencia do Concello de Pontevedra ou a Asociación para a defensa da ría (APDR) conseguiou doblarlle o pulso á Xunta con senllas sentenzas do Tribunal Supremo en 2012 logo dunha prolongada batalla xudicial.  A reforma da Lei de Costas foi a resposta.  Igualmente o escandaloso caso do convenio urbanístico promovido pola Xunta de Galicia para legalizar máis de 3000 vivendas ilegais en Barreiros, que acaba de coñecer unha derrota xudicial da man da tenacidade de ADEGA, mostra como a pretensión de torturar a normativa ambiental é firme e busca con insistencia camiños. 

Finalmente, o pretexto da simplificación administrativa.  Con teimosía véndese a redución de trámites administrativos como un logro da desburocratización (nin asomo do impulso dunha verdadeira administración electrónica que internamente prescinda do papel e o lento decorrer polos gabinetes administrativos dos papeis para conseguir acurtamentos de prazos). Porén a supresión de trámites, mesmo a eliminación de licenzas, tan en boga, ten como contraparte a desaparición dos mecanismos de participación que permiten á cidadanía, aos colectivos ecoloxistas, aos movementos sociais en xeral, participar nos procedementos.  Se non hai licenzas de funcionamento ou, como apunta o novo proxecto de lei de Unidade de Mercado, se unha licenza obtida no territorio do estado coa lexislación máis laxa serve para implantarse en calquera comunidade autónoma, o dumping normativo está en marcha.  As instalacións problemáticas buscarán o acceso ao mercado no punto onde os estándares ambientais, de seguridade, de protección dos consumidores sexan máis relaxados.  Se a actividade comeza cunha simple comunicación previa non haberá un procedemento administrativo no que presentar alegacións sobre os impactos ambientais. A empresa comezará a funcionar só con comunicalo asumindo baixo a súa responsabilidade que coñece e cumpre a normativa aplicabel.  

Hai ben pouco aprobábase a Lei 5/2013 pola que se modifica a normativa de control integrado de contaminación, que somete a autorización ambiental integrada ás instalacións cun impacto ambiental severo.  Pois ben, a renovación da autorización que antes era preciso facer como máximo cada oito anos e que permitía novamente alegar os problemas percibidos, adaptar aos cambios lexislativos ou técnicos a licenza, agora desaparece.  Só será preciso renovar a autorización se a Administración requirir á instalación que o faga.  Apostamos algo a que unha boa parte das instalacións diríxense cara autorizacións prácticamente indefinidas?.

En definitiva, un amplo cadro de estratexias que van desdebuxando os perfís da normativa ambiental convertíndoa nunha sorte de queixo emmental con furados polos que é doado eludir o control sempre que se atopen cun complacente goberno dispostos a unha política de saldos co medio.

SERMOS GALIZA 19.07.2013

Persoal ao servizo das Administracións públicas #mitos do centralismo

O emprego público descendeu un 4% en só seis meses (xullo 2012-xaneiro 2013). Agora ben a tesoura afecta con moito maior intensidade a Comunidades Autónomas, Universidades e, sobre todo, entes locais, que á Administración Xeral do Estado (menos do 2%). 

Porén na noticia que publica hoxe El Pais faltan uns datos do Boletín Estatístico de Persoal moito máis reveladores. 

A administración estatal conta con máis persoal para funcións burocráticas que todas as administracións autonómicas xuntas. Entre todas as CCAA teñen 222.954 empregados públicos frente aos 227.814 do Estado adicados a funcións xerais da administración. O groso do persoal das comunidades autónomas é o sanitario e docente (case un millón). A pregunta é, que fan os case 7000 funcionarios de oficinas do Ministerio de Educación? E os 8500 do Ministerio de Agricultura e Medio ambiente?. Tendo en conta as competencias estatais nesas materias resulta difícil de explicar...‪#‎eseburatonegro‬

Outro dato relevante para o modelo social e económico: case tanto persoal nas forzas armadas como nas universidades.

Centralismo desatado ao servizo da contra-reforma neoliberal

Estamos con clareza nunha fin de etapa. Os avances miudos no proceso de descentralización hai tempo que abriron paso a un acelerado proceso de recentralización competencial e territorial.  Unha recentralización intensa que é un presuposto necesario para a extensión do proxecto neoliberal.  No plano estatal e no europeo centralización, baleiramento dos espazos de control democrático e políticas neoliberais van unidos como pezas dun mesmo puzzle.  A economía posta ao servizo das grandes corporacións e das entidades financeiras precisa ter baixo control centralizado os ámbitos de decisión sobre os que incidir e limitar a existencia de versos soltos. No sector bancario, comercial, sanitario, enerxético, vemos como a garantía da posición das grandes corporacións esixe suprimir calquera ámbito de decisión política autónoma que poida trazar modelos diferenciandos que resten espazo ao seu control. A loita dos horarios comerciais de Euskadi; o concurso eólico do bipartito; a poxa farmacéutica de Andalucía; o intento de supervivencia dun sistema de caixas territorial, son todas incómodas mostras de como o autogoberno é combatido con crueza para garantir o control oligopólico dos recursos.
Xa desde antes, mais simbólicamente coa segunda vaga de Estatutos de Autonomía márcase un punto de inflexión e estreitamento do marco autonómico. A discusión do plan Ibarretxe no parlamento estatal une ás forzas políticas estatais (PP, PSOE, IU...) coa súa negativa, ou pasividade, en pechar a posibilidade de Euskadi ter maiores cotas de autogoberno. Posteriormente o "cepillado" nas Cortes e a rebarbadora no TC coa sentenza do Estatut catalán marcan a ferro a fin dunha etapa de avances miudos e abren un camiño acelerado de recentralización institucional, territorial, competencial e cultural.
O PP somete o autogoberno a unha placaxe institucional extrema. Redución dos parlamentos e desprezo das súas funcións, desempeño gratuíto dos postos, anulación doutras institucións de autogoberno (Valedores, órganos de fiscalización das contas, consellos económicos e sociais), ofensiva para a supresión das oficinas de acción exterior, reformas na normativa audiovisual para privatizar e suprimir as televisións públicas autonómicas. 

Territorialmente tamén impulsan cambios radicais.  A reforma local invade o espazo competencial autonómico tomando decisións sobre competencias que non son estatais (ex. servizos sociais) e esfarela a autonomía local.  O pulo polas decadentes deputacións provinciais non ten outra finalidade que elas actuar como contrapoder do autonómico.  Na mesma liña a supresión dos partidos xudiciais que pretende reforzar as capitais de provincia avanzando na desvertebración territorial, reforzando a planta provincial e facilitando a implantación dos grandes bufetes. A eliminación do tren de proximidade, a reconfiguración das áreas sanitarias...medidas todas  de aposta por un modelo territorial provincializado controlabel radialmente desde Madrid.

O varrido competencial rebaixa a unha pura autonomía administrativa o autogoberno autonómico.  

No plano económico a reforma constitucional express pactada polo PP e o PSOE do artigo 135 da Constitución provocou o secuestro das competencias económicas autonómicas orzamentarias e foi acompañada por medidas de control do déficit infinitamente máis severas para as CCAA que as aplicadas á Administración central.  Pero podemos engadir: a liquidación por derrubo das competencias no sector bancario -caixas de aforro-;  a futura lei de unidade do mercado que pretende eliminar todas as políticas propias (ambientais, de protección dos consumidores, sociais, lingüísticas...) que poidan "estorbar" a implantación de actividades favorecendo un "dumping" normativo ao garantir que a licenza obtida en calquera parte do estado (preferibelmente onde os estándares de esixencia sexan menores) vai permitir operar sen someterse ao control de ningunha outra administración; a imposición manu militari da normativa de horarios comerciais frente ás CCAA que se resistían a permitir a apertura en domingos e festivos -Euskadi-;  a  centralización total das competencias enerxéticas que, unido ás ilegalidades do goberno Feijóo, ten provocado o colapso do sector eólico en Galicia; a lei de cadea alimentar que invade as competencias en agricultura autonómicas e non resolve o problema dos prezos do leite; ou a imposición dunha severísima taxa de reposición de efectivos uniforme ás Administracións que obriga a prestar os servizos mediante a contratación de empresas privadas sen marxe para políticas diferenciadas de xestión pública directa.

A aposta é tamén cultural. Marca España, lei Wert na educación, supresión das TV autonómicas, ofensiva frente ás linguas propias (do decreto de plurilingüismo en Galiza ou Baleares, ao lapao en Aragón, ao ataque ao modelo de inmersión en Cataluña, ao peche das liñas en catalán en Valencia). Non hai marxe para veleidades e o programa implacabel de unidade política, económica e ideolóxica avanza firme.  Un programa que blinda a monocorde interpretación da Constitución coa toma do control das principais institucións centrais, nomeadamente, o Tribunal Constitucional extremando máis se cabe unha deriva centralista xa perceptibel desde hai un tempo pero que terá sen dúbida capítulos memorabeis nos vindeiros anos.
Contra-reforma económica e contra-reforma política camiñan da man e son parte inseparable dun mesmo agresivo programa neoliberal.  Con igual urxencia teñen que ser as dúas atacadas pois unha está ao servizo da outra.  A emerxencia social está provocada por recortes e políticas que se garanten mediante un profundo proceso de recentralización.  O proxecto neoliberal garante a súa extensión coa destrución de espazos de soberanía e democracia.  Centralizadamente decídese a supresión da atención sanitaria universal, a redución das axudas á dependencia, a situación do sector naval, a reforma da PAC, a destrución do sistema financeiro galego, a eliminación do tren de proximidade, o atraco das preferentes.  Dicía Séneca en Medea: cui prodest scelus, is fecit (ao que beneficia o crime é quen o cometeu), sabemos a quen benefician esas medidas (grandes corporacións de servizos, gran banca, agricultura extensiva do sul, grandes construtoras...) e sabemos tamén que a centralización do poder en Madrid e Bruxelas son precisas para que o que se cociña no palco do Bernabeu, Davos ou no clube Bilderberg poida lerse axiña nas páxinas do BOE ou o DOUE.
Por iso a loita contra a desvertebración social, económica e territorial froito das políticas neoliberais é tamén a loita para termos capacidade para decidir.  E adiando este debate adiamos tamén as solucións ao estado de emerxencia social.

SERMOS GALIZA 4.7.2013

O Dereito e a minaría: normas para que?

Coma no conto do paisano que vai ao avogado debemos preguntarnos se as normas son para que si ou para que non. O PP avanza compulsivamente na súa vontade de facer saldos co país retorcendo a aplicación das normas ambientais e aprobando outras para facilitar que toda Galiza sexa unha mina.

As normas da minaría hoxendía deberían cumprir varias funcións. En primeiro lugar impedir totalmente as actividades extractivas que supoñan unha agresión inadmisibel quer do punto de vista ecolóxico, territorial ou económico.  En segundo lugar establecer as condicións para que aqueles proxectos  que poidan ser admisibeis e se mostren necesarios (ex. materiais primas precisas para facer desde bolígrafos ata móbiles) se desenvolvan de xeito que se minimice o seu impacto.  En terceiro lugar, as normas tamén deberían servir para impulsar políticas de fomento da redución do uso de minerais, de recuperación e reciclaxe (ex. a denominada minaría urbana).  Finalmente a lexislación podería axudar a garantir que os bens públicos, os minerais sono, ofrezan retornos ás comunidades e á sociedade que os posúe. Prohibicións de determinadas prácticas e ubicacións; condicionados estritos e avaliacións de impacto ambiental; política de residuos e; participación pública nas sociedades ou cánones de aproveitamento, serían algunhas das fórmulas para impedir de plano a megaminaría contaminante e fixar pautas sustentabeis nas actividades extractivas que poideran ser precisas e admisibeis.

Desde a Consellería de Industria do BNG durante o goberno bipartito impulsouse a Lei de Ordenación da Minaría que abría portas tanto para denegar proxectos mineiros como para limitar os impactos dos que se autorizaran.  Por unha banda permitíase deixar desertos concursos de dereitos mineiros, por exemplo por consideracións ambientais.  Por outra introducíase un trámite de compatibilidade con outros usos que permitía apreciar se a explotación mineira era incompatibel desde o punto de vista ambiental ou económico con outras actividades (agrícolas, pesqueiras...) impedindo a súa posta en marcha.  Ademáis o Plan sectorial de actividades extractivas debía fixar “a coordinación cos instrumentos de protección ambiental e patrimonio cultural coa determinación dos ámbitos incompatibeis con actividades extractivas polas necesidades de preservación dos ditos bens sociais”.  No tinteiro quedou, pola falta de desenvolvemento do regulamento polo goberno do PP, a regulación dos concursos dos dereitos mineiros que debía servir para garantir unha participación pública nos beneficios desta actividade e impoñer limitacións a modelos de explotación fortemente depredadores e ambientalmente inviabeis.

Hoxe as tornas van noutra direción. A Xunta de Galicia, lonxe de poñerlle trabas a estes proxectos dalles para adiante sen ningún tipo de limitacións.  Impulsa a Lei de Política Industrial coa que se un proxecto tiver a declaración de proxecto industrial estratéxico reduciríase substancialmente o periodo de participación pública para presentar alegacións, tería dereito á expropiación urxente dos bens necesarios para poñerse en marcha, a axudas públicas directas sen concorrencia competitiva e evitaría o control urbanístico local.

A política de saldos co país de Feijóo está levando tamén a un uso, xa non deturpado, directamente contraditorio coa súa finalidade das técnicas de avaliación ambiental.  O documento de inicio do Plan sectorial de actividades extractivas en tramitación non fixa claramente ningún tipo de exclusión de partes do territorio á voracidade mineira (espazos naturais protexidos, solos agrarios...). Por outra banda, a inexistencia dunha política industrial tamén fai que estas actividades esgotadoras de recursos, se for considerado preciso obter eses minerais, non se vexan acompañadas de instalacións industriais que pechen os ciclos productivos ou de participación pública nos beneficios. Eles levan a riqueza, nós quedamos cos residuos e os buratos.

Finalmente óbvianse os instrumentos existentes para someter os riscos ambientais a fianzas ou sistemas de aseguramento. Non porque non se poida, porque non se quere  xa que hai normas que o permiten (Decreto 455/1996 de fianzas en materia ambiental, Lei 26/2007, responsabilidade medioambiental, Real Decreto 975/2009, de 12 de junio, sobre xestión dos residuos das industrias). Se as balsas de residuos tóxicos romper, as galegas e galegos aportaremos os nosos cartos para restaurar os estragos (lembremos Aznalcollar) e soportaremos a contaminación. As empresas desaparecerán nun escuro entramado empresarial con sede allea e esquiva ao control (na memoria o Prestige e Aznalcollar).

En definitiva, o PP ponlle unha alfombra vermella, tamén xurídica, a proxectos que buscan abrir Galiza en canal e que só van deixar estragos ambientais.

Sermos Galiza, A fondo (só en papel), nº 49/2013

A lingua na sinalización nos ámbitos de competencia estatal

Os intentos de desaparición do galego da sinalización, a nosa paisaxe lingüística, non veñen de agora.  Este ano facíase pública interesadamente unha sentenza antiga relacionada co Concello de Pontevedra  e a polémica sobre o cambio da rotulación de AUDASA volve sobre o asunto.  Vemos como pouco a pouco todos os elementos que dotan de visibilidade á nosa lingua son obxecto de ataques. 

A solicitude do SNL de Ames hai un par de anos elaborara as notas que seguen precisamente ante a presión da policía municipal para cambiar a sinaléctica en galego coa desculpa de atallar posibeis recursos.

A sinalización pública de estradas, aeroportos, estacións ferroviarias, de autobuses e marítimas e outros servizos de interese xeral foi regulada inicialmente polo Real Decreto 334/1982, de 12 de febreiro, que establecía que naquelas Comunidades Autónomas con lingua propia todas as instalacións competencia da Administración do Estado, a lingua utilizada será o castelán e a lingua propia. Esta obriga que se lle impuña tanto á Administración como aos concesionarios responsables, curiosamente, "estará condicionada a que cada unha das comunidades Autónomas ás que se refire a presente disposición dicte, no ámbito da súa propia competencia, unha norma que determine a utilización do castelán en idéntico senso". En definitiva establecía un principio de reciprocidade que, no caso galego, non atoparía correlato nunha norma autonómica con idénticas previsións. 

Porén, hai que entender que, logo da aprobación da Lei de Normalización Lingüística en 1983, tanto polo seu rango de lei como por cuestións competenciais xa que o TC ten sinalado reiteradamente que a lingua é competencia autonómica e a lexislación lingüística autonómica se aplica a todas as Administracións, deixaría sen efecto estas previsións. A Administración Xeral do Estado tan só podería establecer as disposicións organizativas para dar cumprimento ás previsións da Lei de Normalización Lingüística ou ben doutras normas autonómicas que, no seu caso, estableceran previsións en materia de sinalización e toponimia.  De feito entendemos que o Real Decreto 1465/1999, de 17 de septiembre, por el que se establecen criterios de imagen institucional y se regula la producción documental y el material impreso de la Administración General del Estado tería derrogado o RD de 1982 implícitamente por ser contrarias as súas previsións a este RD posterior que vai esixir que nas Comunidades Autónomas con lingua oficial propia as sinalizacións teñan que ser en todo caso bilingües para os servizos dependentes da Administración Xeral do Estado.

Artículo 11 Carteles, rótulos y señalizaciones

1. Las señalizaciones exteriores de identificación de las dependencias administrativas, así como los carteles de carácter informativo o publicitario destinados a su ubicación en vías públicas urbanas e interurbanas, se ajustarán a lo que disponga al respecto el Manual de Imagen Institucional que se apruebe en aplicación del presente Real Decreto.

2. En la elaboración y colocación de los elementos a los que se refiere el apartado anterior se tendrán en cuenta los siguientes criterios:

a) La conservación de los elementos de interés histórico, artístico o cultural, así como la conservación de aquellos soportes cuya modificación presente graves dificultades de orden técnico o económico.

b) La concordancia de los elementos con el entorno en el que estén situados.

c) El aprovechamiento de los elementos existentes cuya adecuación a lo dispuesto en el Manual de Imagen Institucional resulte posible.

d) En el ámbito territorial de las Comunidades Autónomas con lengua cooficial, el cumplimiento de lo dispuesto en el artículo 6 de este Real Decreto[1].

Por outra banda o Estado ten aproveitado a súa competencia en materia de tráfico para establecer no Texto Articulado da Lei sobre tráfico, circulación de vehículos a motor e seguridade vial aprobada por Real Decreto Lexislativo 339/1990, de 2 de marzo, no seu art.56 que “as indicacións escritas dos sinais se expresarán cando menos no idioma español oficial do Estado”.  Este texto desenvólvese no Regulamento Xeral de Circulación, RD 1428/2003, de 21 de decembro, (art.137) que fixa que “as indicacións escritas que se inclúan ou acompañen aos paneis de sinalización das vías públicas, e inscripcións, figurarán en idioma castelán e, ademais, na lingua oficial da comunidade autónoma recoñecida no respectivo estatuto de autonomía, cando o sinal esté ubicada no ámbito territorial desa comunidade. Os núcleos de poboación e demáis topónimos serán designados na súa denominación oficial e, cando fose necesario a efectos de identificación en castelán”.

A regulación do Texto Articulado, con rango de lei, pode considerarse que entraría dentro das competencias estatais en materia de tráfico na que pode entenderse comprendida a fixación das especificacións sobre a sinalización de tráfico incluidos os aspectos que figuren por escrito nos sinais, todo iso tendo en conta que eses sinais teñen unha regulación internacional na que o contido gráfico ou visual é o principal sendo o texto escrito (ex.indicación sobre horarios de determinadas prohibicións...) un aspecto secundario da sinalización.
Porén, ao noso xuizo, o Regulamento excede claramente o seu ámbito de desenvolvemento por canto invade competencias claramente autonómicas de regulación da lingua sen, por outra banda, ter o amparo da lexislación do Estado e estando en clara contradición coa xurisprudencia constitucional en canto á reserva formal de lei para a lexislación básica.  Así o Regulamento innova –non desenvolve- ao cambiar os sinais aos que se lle fixan especificacións en canto á lingua por canto o Texto Articulado da Lei sobre Tráfico -como tamén a Lei 18/1989, de 25 de xullo, de bases que habilitou ao goberno a elaborar o texto articulado- claramente regulan únicamente os sinais de circulación e non os “paneis de sinalización das vías públicas” se por iso se entende, como parece deducirse pola mención á toponimia, os sinais de localización xeográfica.  Esta extralimitación no alcance do desenvolvemento propio dos regulamentos tamén invade competencias autonómicas, curiosamente non tocadas pola lei que o habilita, ao indicar que os paneis de sinalización das vías públicas deben estar na lingua propia.  Esta previsión, respectuosa co uso das linguas propias, resulta lesiva da competencia autonómica de regulación do uso da lingua. Tamén, finalmente, a referencia á toponimia, abrindo a porta á fixación en castelán dos topónimos cando sexa preciso a efectos de identificación, invade claramente competencias autonómicas e mesmo entra en contradición coa lexislación galega.

Estas previsións da normativa de tráfico teñen sido utilizadas ultimamente como unha vía para intentar eludir o pago de sancións pola sinalización só na lingua propia (ex. Agás carga e descarga de 14 h. a 16 h.).  Parece difilmente sostible que o incumprimento da sinalización cando menos en castelán dos sinais de tráfico poida provocar a nulidade dunha sanción xa que os sinais teñen unha dimensión internacional e gráfica coa finalidade de que cumplan a súa función informativa mediante a harmonización dos aspectos gráficos e de cores nos que o texto escrito habitualmente non está presente ou ten unha función secundaria.  De aceptarse unha interpretación no sentido de que o descoñecemento dunha lingua oficial permite eludir o cumprimento normativo poderíamos chegar ao absurdo de que os cidadáns extranxeiros foran impunes ou que a vella máxima de que “a ignorancia da lei non exime do seu incumprimento“ resultara inválida cando median cuestións lingüísticas ligadas, non o esquezamos, ao uso da linguas oficiais.

---

[1] Artículo 6 Utilización de lenguas cooficiales en señalizaciones y carteles

Serán bilingües, redactándose en castellano y en la lengua cooficial correspondiente, las señalizaciones exteriores de identificación de las dependencias administrativas, así como los contenidos más relevantes de los carteles de carácter informativo o publicitario que se elaboren para su ubicación en el ámbito territorial de una Comunidad Autónoma con lengua cooficial. El Manual de Imagen Institucional que se apruebe en aplicación de este Real Decreto determinará los supuestos y los formatos de las señalizaciones de identificación y carteles a que se refiere el presente artículo.